Właśnie wróciłem z wakacji u naszych północno-wschodnich sąsiadów, i nie byłbym sobą, gdybym w trakcie wyjazdu nie podpatrywał rozwiązań związanych z infrastrukturą oraz działaniem miasta jako-takiego.
Historia
Litwa to kraj, który w przeciwieństwie do Polski nie zachował nawet “satelickiej” niepodległości po IIWŚ, tylko został włączony w skład ZSRR jako jedna z republik członkowskich. Nie zdziwiło mnie więc, że tuż po odzyskaniu niepodległości kraj ten był w absolutnym ogonie statystyk dotyczących bezpieczeństwa ruchu drogowego – Polska w latach 90. też była drogową rzeźnią, na ulicach samej Warszawy ginęło kilkaset osób rocznie (szczyt wyniósł aż 314 ofiar w 1991 roku).
Demografia
Podczas gdy Polska zmaga się z długotrwałym niżem demograficznym, Litwa w zasadzie przeżywa demograficzną zapaść. Po otwarciu granic Unii Europejskiej z kraju wyjechało mnóstwo osób, a te które zostały, nie za bardzo chcą rodzić dzieci.
Bezpieczeństwo ruchu drogowego
Litwini postanowili dodać 2 do 2 i wyszło im, że zabijanie pozostałej populacji przez bezsensowne wypadki drogowe im się nie opłaca i koło 2019 roku postanowili dokręcić śrubę piratom drogowym, pijanym kierowcom itd. Spadek liczby ofiar od 2019 do 2022 roku wyniósł aż 35% i sprawił, że Litwa spadła w tej niechlubnej statystyce poniżej średniej unijnej. Rok 2023 wyglądał już gorzej (wzrost o 30% rdr), ale liczba ofiar nadal jest niższa o 14% od 2019 roku.
W tym krótkim artykule postaram się pokazać, co na Litwie mogło zadziałać, a czego mogą się od nas nadal nauczyć (a wbrew pozorom mamy trochę powodów do zadowolenia).
Brak parkowania na chodnikach
To jest absolutny szok kulturowy na Litwie. Nie ma parkowania dwoma kołami na chodniku, nie ma parkowania na chodniku “tylko na chwilę”. Po prostu nie ma go wcale. Niezależnie od tego czy mówimy o małej wiosce czy dużym mieście, to zjawisko po prostu nie istnieje.
Korzyści z tego są znane – praktycznie nie istnieje w statystykach kategoria potrąceń na chodnikach (w Polsce nadal częste), chodniki dłużej nie potrzebują naprawy.
Nie wiem, jak Litwinom udało się pozbyć tego postsowieckiego zwyczaju, podejrzewam, że chodzi o drakońskie i nieuchronne kary oraz powszechność parkowania na jezdni. Nie zauważyłem, żeby ktoś robił tak jak na Gierdziejewskiego, czyli utrzymywał pasy ruchu po 5 metrów i wypychał parkowanie na chodnik – z szerokiej jezdni praktycznie zawsze były wytyczone albo pasy rowerowe, albo parking, albo i jedno i drugie. Tego zdecydowanie powinniśmy się od nich uczyć.
Ktoś może teraz powiedzieć “ale spójrz na średnią gęstość zaludnienia na Litwie i w Polsce”. Na ten przykład Warszawa ma gęstość zaludnienia 3600 os/km², a Wilno 2000 os/km². Duża różnica.
Jednocześnie Litwa jest bardziej zurbanizowana (68% do 60%) od Polski, ergo jest tam więcej pustych przestrzeni, ale ludzie bardziej trzymają się ośrodków miejskich.
Tymczasem (prawie) nikt nie chce parkować w pustych miejscach. Wszyscy chcą parkować w miastach czy wsiach, bo tam są rzeczy, które ich interesują. Miejscowości turystyczne, które odwiedzałem były nabite zmotoryzowanymi turystami (do Połągi i Świętej nie dojedżają pociągi). Mimo tego, wszyscy grzecznie szukali miejsc wyznaczonych.
Ba, każda z tych miejscowości miała wprowadzone parkowanie płatne podzielone na kilka stref cenowych…
Trudno też mówić, że Litwa jest dużo mniej zmotoryzowana od Polski – u nas jest to ok. 680 pojazdów na 1000 mieszkańców, na Litwie 560 pojazdów na 1000 mieszkańców (nie wnikam tutaj w „martwe dusze” w CEPiKu oraz inne technikalia – to po prostu porównanie jednej statystyki krajowej do drugiej). Także podtrzymuję tezę, że to nie o gęstość zaludnienia chodzi, lecz o kwestię kultury (albo raczej jej braku u elementu parkującego na chodnikach).
Progi zwalniające
Litwini najwyraźniej uznali, że większość wypadków ma miejsce na szerokich, postsowieckich ulicach w małych miasteczkach i stwierdzili, że czas temu zaradzić. W związku z tym na drogach prowadzących przez miasteczka masowo zaczęły powstawać progi wyspowe. Litwinów nie obchodzi, czy daną jezdnią jeżdżą autobusy czy TIRy, progi mają być i basta. Jeden próg widziałem nawet na przejściu dla pieszych przez drogę kategorii “A” (czyli taką ich krajówkę, nie autostradę – na tych przejść nie uświadczymy).
Ślady ich budowy widać praktycznie w każdym miasteczku. I oczywiście nadal są miejsca, gdzie ich nie ma, choć powinny być. Ale w porównaniu do Polski widać ogromny postęp. U nas po powrocie przywitały mnie takie widoki:
W porównaniu do zdjęcia Google miejscowość przeszła remont… ale tylko chodników. Jezdnia została taka, jaka jest. Zero progów, zero azyli, zero parkowania na jezdni – wszystko mimo tego, że obok otwarto nowiutką S61.
Najwyraźniej jako naród po prostu lubimy, jak ktoś morduje nasze dzieci na przejściu dla pieszych ¯\_(ツ)_/¯
Fotoradary
Nie znam szczegółów programu dotyczącego fotoradarów na Litwie, ale ewidentnie znajdują się na wszystkich krajówkach oraz autostradach. I to nie w formie żółtych skrzynek, a niepozornych kamer znajdujących się na słupach. Oczywiście – jest znak ostrzegawczy. Na autostradach znajduje się ok. 350 metrów wcześniej, więc czas na reakcję nie jest zbyt duży. Na drogach niższej klasy ostrzeżenia pojawiają się wcześniej.
Efekt? Na drogach praktycznie nie ma Sebków Majtczaków jadących 340 km/h i próbujących zabić jakąś niewinną rodzinę. Oczywiście też nie jest idealnie, czasem ktoś mrugnie długimi podczas wyprzedzania, a ponadto kierowcy nie za bardzo utrzymują prawidłowy odstęp na autostradzie. Ale w porównaniu do polskich dróg? Niebo a ziemia.
Czego Litwini mogą nauczyć się od nas?
Jak wynika ze statystyk, największy wzrost liczby wypadków od 2019 dotyczył regionów Wilna oraz Kowna. Zupełnie nie jestem zaskoczony. Wilno odwiedziłem 6 lat temu, Kowno i Kłajpedę w tym roku i muszę powiedzieć, że o ile “na prowincji” Litwini zrobili ogromny postęp w dziedzinie bezpieczeństwa ruchu, tak polskie miasta… wyglądają po prostu lepiej.
Kłajpeda na ten przykład wita nas gigantycznym rondem bez sygnalizacji, które wywołuje dreszczyk emocji przy próbie wjechania i opuszczenia go.
Przejścia dla pieszych? Często niewidoczne, zarośnięte, przysypane żwirem. Bardzo dużo wysokich krawężników, niedostosowanych do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Dużo przejść przez kilka pasów bez sygnalizacji (wiem, u nas też są – ale mam wrażenie, że w Warszawie było ich o wiele mniej).
Drogi wydają się być jeszcze szersze niż u nas, a do tego oznakowanie poziome jest notorycznie powycierane (nie mówiąc o tym, że samo wymalowanie przejścia dla pieszych za pomocą dwóch linii jest dużo mniej czytelne).
I oczywiście po raz kolejny znowu nie jest tak, że na Litwie w miastach wszystko jest źle, a u nas wszystko dobrze.
Tam też widać miejsca, w których zadbano o bezpieczną infrastrukturę dla pieszych i rowerzystów, u nas też są ulice, które nie mają sensu dla nikogo.
Podsumowanie
Mam wrażenie, że proporcje w Polsce i na Litwie są odwrócone. Tam to małe miasteczka i drogi krajowe stawiają mocno na bezpieczeństwo ruchu drogowego, u nas raczej metropolie (a przede wszystkim Warszawa, której mam dużo do zarzucenia, ale jednak w statystykach dotyczących wypadków stale idzie w dół mimo bardzo intensywnego ruchu drogowego).
Tak czy inaczej, życzę zarówno Litwinom jak i Polakom, żeby dalej konsekwentnie dążyli do poprawy warunków życia w swoich krajach oraz ograniczania liczby ofiar na drogach. Wojnę z chamstwem i piractwem drogowym trzeba toczyć dopóki bije w nas krew i dopóki Sebki Majtczaki chodzą po tym świecie bezkarne.
PS. To nie jest profesjonalna analiza. Odrobiłem jakieś 30 minut riserczu i robiłem zdjęcia na wakacjach, a ten tekst to felieton pełen luźnych spostrzeżeń. Także jeżeli masz jakieś fachowe uwagi, daj znać, chętnie się do nich odniosę 🙂
PS2. Jeżeli szukaliście polecajki wakacyjnej – w 100% polecam Połągę i Świętą, ale nie nastawiajcie się na to, że na Litwie jest bardzo inaczej niż nad polskim morzem. Może jest trochę spokojniej, ale to nadal klimat kojarzący się z Sopotem czy Jastrzębią Górą, a do dzikiej plaży trzeba kawałek przejść (czyli w sumie jak u nas). Paragony grozy budzą mniejszą grozę, bo są w Euro, ale tanio wcale nie jest.
W ramach jednego wypadu można też odwiedzić Lipawę i Kłajpedę – obie te propozycje są ciekawe, choć z różnych powodów. Kłajpeda to nowoczesne, bałtyckie miasto które tętni życiem, Lipawa – postsowieckie miasto portowe z wieloma pamiątkami po ZSRR ale też świetnymi, hipsterskimi lokalami skrytymi w portowych uliczkach. Także dla każdego coś ciekawego 😉